Kto dziedziczy spadek?

Sprawy spadkowe nie należą do najłatwiejszych, dlatego warto zapoznać się z podstawowymi informacjami na ich temat. Kto ma prawo do spadku? Jaka jest różnica pomiędzy dziedziczeniem ustawowym a testamentowym? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w naszym artykule.

Czym jest prawo spadkowe?

Prawo spadkowe określa zasady dziedziczenia, czyli przejścia praw oraz obowiązków majątkowych ze spadkodawcy na spadkobierców. Przepisu regulujące kwestie związane z prawem spadkowym znajdują się w Kodeksie Cywilnym (przepisy prawa materialnego) oraz w Kodeksie Postępowania Cywilnego (procedury dotyczące prawa spadkowego). Przepisy prawa spadkowego regulują m.in. kwestie dotyczące osób uprawnionych do dziedziczenia ustawowego i testamentowego, zasady odpowiedzialności za długi spadkowe, a także aspekty związane z nabyciem praw spadkowych w inny sposób niż w drodze dziedziczenia. W kwestii prawa spadkowego duże znaczenie mają terminy wyznaczone w przepisach. Warto wspomnieć przede wszystkim o tym, że spadkobierca, od chwili gdy dowiedział się o śmierci spadkodawcy, ma 6 miesięcy na złożenie oświadczenia w przedmiocie przyjęcia spadku wprost, przyjęcia go z dobrodziejstwem inwentarza lub odrzucenia spadku. 

Dziedziczenie ustawowe i spadkowe

Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego możemy wyróżnić dwa rodzaje dziedziczenia – testamentowe oraz ustawowe. Każde z nich charakteryzuje się innymi zasadami. Jednak zarówno w przypadku jednego, jak i drugiego typu dziedziczenia, spadkobierca może zdecydować się na przyjęcie lub odrzucenie spadku. Z kolei w momencie, gdy spadkobierca będzie chciał np. wypłacić środki zgromadzone na rachunku bankowym spadkodawcy lub sprzedać nieruchomość należącą do spadku, będzie potrzebował sądowego stwierdzenia nabycia spadku. Poniżej znajdziesz kilka ważnych informacji dotyczących zarówno dziedziczenia testamentowego, jak i ustawowego.

Dziedziczenie testamentowe

Podstawą dziedziczenia w Polsce jest napisany przez zmarłego testament, który ma pierwszeństwo przed postanowieniami ustawowymi. Testament to dokument, w którym spadkodawca określił swoją ostatnią wolę dotyczącą podziału majątku. Przepisy Kodeksu Cywilnego wyróżniają testamenty zwykłe oraz szczególne. Do testamentów zwykłych możemy zaliczyć:

• Testament holograficzny – to najprostsza forma testamentu, sporządzona własnoręcznie przez spadkodawcę bez obecności notariusza i świadków.
• Testament notarialny – sporządzony w formie aktu notarialnego. 
• Testament allograficzny - czyli testament ustny, sporządzony w obecności urzędnika oraz dwóch świadków.

Z kolei wśród testamentów szczególnych wyróżniamy:

• Testamenty ustne – składane w obecności co najmniej trzech świadków.
• Testamenty podróżne – sporządzane w trakcie podróży polskim statkiem morskim lub powietrznym.
• Testamenty wojskowe - sporządzane przez żołnierzy Sił Zbrojnych.

Dziedziczenie w ramach dziedziczenia ustawowego

W momencie, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu lub testament został uznany za nieważny, mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym. Kolejność takiego dziedziczenia jest określona w przepisach Kodeksu Cywilnego i zawsze zostaje potwierdzona przed sądem w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Wyróżniamy kilka grup spadkobierców:

1. Grupa pierwsza. W pierwszej kolejności do dziedziczenia są powołane dzieci oraz małżonek spadkodawcy – otrzymują oni majątek w równych częściach. Warto mieć jednak na uwadze, że część majątku przynależna małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku. Małżonka zmarłego nie uwzględnia się w procesie dziedziczenia, jeśli został on wyłączony z dziedziczenia na mocy orzeczenia sądu. Wtedy całość spadku przypada dzieciom spadkodawcy. Podobnie dzieje się w przypadku, gdy małżonek spadkodawcy nie żyje. Jeśli natomiast dziecko zmarło przed otwarciem spadku, to kolejnymi osobami powołanymi do dziedziczenia są jego zstępni.
2. Grupa druga. W przypadku braku zstępnych spadkodawcy, do dziedziczenia uprawnieni są małżonek oraz rodzice, rodzeństwo i dzieci rodzeństwa spadkodawcy. Jeśli spadkodawca w chwili śmierci nie pozostawał w związku małżeńskim, to jedynymi spadkobiercami są jego rodzice/rodzeństwo/dzieci rodzeństwa. 
3. Grupa trzecia. W sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił po sobie dzieci, a także przy braku małżonka spadkodawcy, rodziców, rodzeństwa i dzieci rodzeństwa, do odziedziczenia spadku uprawnieni są dziadkowie spadkodawcy.
4. Grupa czwarta. Jeśli spadkodawca nie ma małżonka i krewnych, którzy mogliby odziedziczyć spadek w ramach dziedziczenia ustawowego, to do dziedziczenia powołani są pasierbowie (dzieci małżonka spadkodawcy) - pod warunkiem, że w chwili otwarcia spadku ich rodzice nie żyją.
5. Grupa piąta. Jeśli spadkodawca nie ma spadkobierców ustawowych takich jak małżonek, krewni i dzieci małżonka, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Tekst został przygotowany na podstawie informacji z portalu: Adwokat prawo spadkowe Poznań.